Soortbepaling
In Duitsland en Europa komen van nature drie verschillende soorten zwanen voor: de bekendste is ongetwijfeld de grote knobbelzwaan (Cygnus olor). Daarnaast zijn er ook nog de even grote maar iets slankere wilde zwaan (Cygnus cygnus) en de duidelijk kleinere kleine zwaan (Cygnus columbianus bewickii).
Alle drie soorten hebben een wit verenkleed (in het jeugdkleed grijs) en kunnen worden waargenomen op wateren en velden. Hoewel de zwanen op het eerste gezicht op elkaar lijken, kunnen ze bij nader onderzoek goed worden onderscheiden aan de hand van duidelijke kenmerken.
Kop en snavel
Kleine zwaan
Wilde zwaan
Knobbelzwaan
| Snavelkleur | Zwart-geel | Geel-zwart | Oranje-zwart |
| Kleurverdeling | Geel < Zwart | Geel > Zwart | Oranje > Zwart |
| Kleurwaarneming (op afstand) | Eerder zwart | Eerder geel | Oranje |
| Kleurpatroon | Geel eindigt recht of bot voor het neusgat | Geel loopt als een driehoek door tot onder het neusgat | Knobbel bij de snavelbasis boven het neusgat |
| Profiel | rond hoofd, overgang snavel-voorhoofd licht afgezet | langwerpig hoofd, overgang snavel-voorhoofd vloeiend | kenmerkende knobbel bij de overgang snavel-voorhoofd |
Onvolwassen vogels: snavelkleur | Geel gedeelte vaaggeel, zwart gedeelte aanvankelijk bleekroze | Geel gedeelte vaaggeel, zwart gedeelte aanvankelijk bleekroze | Grijs |
Onvolwassen vogels: kleurpatroon | zoals bij volwassenen | zoals bij volwassenen | zoals bij volwassenen |
Afbeeldingen ter verduidelijking
Kleine zwaan: Geel gedeelte eindigt rechthoekig/bot (links). Wilde zwaan: Geel gedeelte eindigt spits (rechts). Blauwe pijl: Positie van het neusgat © NABU / Cassandra Voigt & Frauke Mohrwinkel
Kleine zwaan: Licht afgezet overgang van voorhoofd naar snavel (links). Wilde zwaan: Overgang van voorhoofd naar snavel is vloeiend (rechts). © NABU / Cassandra Voigt & Frauke Mohrwinkel
Bij de jongen van zowel de kleine zwaan (links) als ook de wilde zwaan (rechts) is in de herfst en vroege winter het zwarte gedeelte van de snavel nog roze gekleurd.
Later in de winter kleuren de snavels naar zwart en nemen ze definitief het kleurpatroon van de volwassenen aan.
De snavel van jonge knobbelzwanen is echter te allen tijde volledig zwart.
© NABU / Cassandra Voigt
In het jeugdkleed zijn de veren van alle zwanen grijs (grijsbruin). Kleine zwaan (links) en wilde zwaan (midden) zijn desondanks te onderscheiden aan de hand van het typische kleurpatroon van de snavel en aan de hand van de grootte. Jonge knobbelzwanen (rechts) zijn duidelijk donkerder van kleur.
© NABU / Cassandra Voigt
Grootte
Kleine zwaan
Wilde zwaan
Knobbelzwaan
| Algemeen | Relatief kleinste, Kortere nek en kleiner lichaamsbouw dan wilde zwaan | Grootte = knobbelzwaan | Grootte = wilde zwaan |
| Lengte | 115–127 cm | 140–160 cm | 140–160 cm |
| Gewicht (ø) | 4,5–7,5 kg | 9–11 kg | 10–12 kg |
| Hoofd- en halspositie | meestal recht | meestal recht | meestal S-vormig |
Geluid
Zowel kleine als wilde zwanen zijn zeer vocaal. Hun zang is melodieus en trompetachtig, waarbij wilde zwanen een krachtiger en trompetachtiger geluid hebben. De knobbelzwaan wordt om een goede reden ook wel “stille zwaan” genoemd, dus hier is geen verwarring mogelijk.
Kleine zwaan
Wilde zwaan
Knobbelzwaan
© Jan Sohler
© Jan Sohler
Knobbelzwanen vocaliseren minder in de winter en zijn akoestisch het best te herkennen aan hun vlieggeluid.
Voorbeelden van zwanengeluiden zijn te vinden op xeno-canto
Voorbeelden van zwanengeluiden zijn te vinden op xeno-canto
Tonvoorbeelden van de knobbelzwaan zijn te vinden op xeno-canto
Jaarlijkse aanwezigheid in Duitsland
Kleine zwaan
Wilde zwaan
Knobbelzwaan
| Oktober – Maart | Oktober – Maart (trekvogels) Hele jaar door (broedvogels) | Hele jaar door |
Daarnaast
Een vierde zwanensoort die in (en buiten) Duitsland te vinden is, is de zwarte zwaan (Cygnus atratus) met zwart verenkleed en een dieprode snavelkleur. Dit zijn oorspronkelijk ontsnapte gevangenschapsvogels die van nature in Australië voorkomen. Tegenwoordig zijn er echter ook broedparen in Duitsland (Europa) te vinden.
Wilt u nog iets meer?
…dan raden we deze informatieve video van Kalle Nibbenhagen aan (www.ornithologiefueranfaenger.de / Instagram: @ornithologiefueranfänger)
Privacy-informatie: Als u op de afbeelding klikt om de YouTube-video te openen, gaat u vrijwillig akkoord met het gebruik van inhoud van YouTube (Google). YouTube verwerkt dan gegevens van u en kan deze mogelijk doorgeven aan een land buiten de EU/EER met een lager privacybeschermingsniveau: Privacybeleid van YouTube